Doğal gaz, atmosfer basıncında, -162°C ye kadar soğutulduğunda yoğunlaşarak sıvı faza geçer ve “Sıvı Doğal Gaz” (LNG) olarak adlandırılır. Doğal gazın hacmi, gaz fazından sıvı faza geçerken 600 kat küçülür.
Bu sayede yüksek miktardaki doğal gaz, düşük basınçlar altında hacmi 600 kez küçültülerek sıvı halde saklanabilmektedir. Bu durum, doğalgazın boru hatları ile taşınmasının teknik ve ekonomik anlamda mümkün olmadığı yerlere, gemi ve kamyon tankerler ile nakliyesini uygun hale getirmektedir. LNG’nin sıvı fazının özgül ağırlığı 0,46’dır. Yani ağırlığı suyunkine göre yaklaşık yarısıdır. Geometrik hacmi 1 m³ (1.000 lt) olan bir kaba doldurulan LNG nin ağırlığı 460 kg’dır.
LNG renksizdir, kokusuzdur, zehirli değildir, korozif özelliği yoktur.LNG’nin gaz halinin hava içindeki karışım oranı %5 ile %15 arasında yanıcı ve parlayıcıdır.
Metan haricinde etan (C2H6), propan (C3H8), bütan (C4H10) ağırlıklı olmak üzere diğer hidrokarbonları da ihtiva eden bir yakıt türü olan LNG, sıvılaştırma prosesi esnasında içindeki oksijen, karbondioksit, kükürt bileşenleri ve sudan arındırıldığı için boru hattı doğal gaza göre daha saf ve yüksek verimli bir yakıttır.
LNG’nin kimyasal özellikleri aşağıdaki gibidir:
Kimyasal İçeriği Esasen metan (CH4), ayrıca C2H6,
C3H8 ve bazı diğer hidrokarbonlar.
Molekül Ağırlığı (kg/kmol) 16,04
Kaynama Noktası (°C) -162
Likit Yoğunluğu (kg/lt) 0,44
Gaz Yoğunluk (kg/m³) 0,76
Kendiliğinden Tutuşma Sıcaklığı (ºC) 580
Maksimum Alev Sıcaklığı (°C) 1.954
Parlama Limitleri %5 – %15
Üst Isıl Değer (kcal/kg) 12.930
Üst Isıl Değer (kcal/Sm³) 9.825
Sıvı/Gaz Genleşme Oranı 600
Buharlaşma Basıncı (15ºC’da)bar 230
| Nasıl Temin Edilir?
Türkiye’ye ithal edilen ve tüketilen toplam doğal gazın yaklaşık % 20 si LNG olarak tedarik edilmektedir. LNG, Nijerya ve Cezayir’den özel tasarlanmış gemi tankerler ile getirilip BOTAŞ’ın Marmara Ereğlisi’ndeki LNG Terminalinde depolanmaktadır.Marmara Ereğlisi LNG Terminali 1989 – 1994 yılları arasında inşa edilmiştir. 66 Hektarlık bir alan üzerine kuruludur. Her biri 85.000 m³ olan 3 adet LNG depolama tankı, 40.000 ila 130.000 m³ kapasiteli gemilerin yanaşabileceği 300 m uzunluğunda bir iskelesi vardır.Terminalin, LNG’yi gazlaştırarak Ulusal İletim Şebekesi’ne enjekte etme kapasitesi yılda 6 milyar m³, pik saatte 700.000 m³/h’dir.Terminalde, LNG’nin LNG İletim Lisans sahibi şirketlerin kamyon tankerlerine yüklenebilmesi için hâlihazırda 3 adet geçici yükleme kolundan faydalanılmaktadır. Kalıcı yükleme rampalarının inşaatı devam etmekte olup 2006 yılı bitmeden yeni yükleme kolların devreye alınması planlanmaktadır.Türkiye’de 2. bir LNG terminali, İzmir Aliağa’da inşa edilmiş olup bu terminal henüz devreye alınamamıştır.2005 yılı başından bugüne dek Botaş Marmara Ereğlisi LNG terminalinden alınan LNG’nin günlük ürün özellik raporlarına göre 20 aylık istatistiki değerler aşağıdaki şekilde girmiştir.
(*) 1 kg sıvı LNG’nin düzeltilmiş (S) m3 Doğal Gaz (9.155 kcal) cinsinden karşılığı Terminalden itibaren, ürünün kamyon tankerlerle taşınması suretiyle LNG Tank sahasında depolanarak daha sonra tüketildiği operasyon aşağıda şematize edilmiştir.
LNG Kreyojenik şartlarda depo edilir ve iletilir. Kreyojenik, Yunanca “Kryos” kelimesinden gelmekte olup çok soğuk anlamına gelir. Sıvılaştırılmış endüstriyel ve medikal gazların depolama ve taşıma şartlarını belirler. LNG gazının sıcaklığı normal şartlar altında -150 °C civarındadır. İletim ve depolama basınçları 0 ila 5 bar arasındadır. Gerek LNG Tanker tankları, gerekse sabit müşteri tankları kreyojenik olmalıdır. Kreyojenik Tanklar iç içe iki kaptan oluşmaktadır. İçteki paslanmaz tank, LNG depolamakta kullanılır. Dıştaki çelik tank izolasyon kabıdır. İki tank arasında izolasyon olarak vakumlanmış perlit bulunur. Tankların tamamında emniyet sistemleri olmalıdır. LNG, doğal gaz basınç düşürme istasyonuna 3 ila 4 bar arasında gönderilir. Tankın basınçlandırılması tank buharlaştırıcıları tarafından yapılır. Basınç, regülatör ve ekonomizer marifetiyle kontrol edilir. Buharlaştırıcılar, LNG’yi ortam ısısını kullanarak gazlaştırıp tüketilmeye hazır hale getirirler. Geniş ısı transfer yüzeyleri sayesinde yüksek ısı değiştirme kabiliyetleri vardır. Tamamen alüminyumdan üretilmişlerdir. Hareketli parçaları olmadığından, bakım gerektirmezler. Doğal gaz dâhili tesisatları EPDK teknik mevzuatına uygun olarak yapılmalıdır. Buharlaştırıcıların çıkışından itibaren, işletme içi yakma ünitelerine kadar olan 2. Kademe Basınç Düşürme İstasyonunu da dâhil LNG kullanımı ile ilgili tüm doğal gaz dahili tesisatı, EPDK’dan sertifika almış bir yapım firması tarafından EPDK, BOTAŞ veya bölgesinde yetkili Şehir Dağıtım Şirketi’nin standartlarına uygun olarak yine EPDK’dan sertifika almış bir müşavir firma kontrol ve denetiminde yapılmış olmalıdır. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
